تایپوگرافی چیست و چه ارتباطی با خوشنویسی دارد؟

تایپوگرافی یکی از اصطلاحاتی است که در سال‌های اخیر بیشتر به چشم می‌خورد. بخصوص علاقه‌مندان به هنر و خوشنویسی ممکن است بیشتر این اصطلاح را شنیده باشند. درواقع می‌توان گفت تایپوگرافی و خوشنویسی مرزهای مشترک زیادی دارند که باعث می‌شود تفکیک طراح از خطاط بسیار دشوار شود. اما برای دانستن اینکه تایپوگرافی چیست و چه ارتباطی با خوشنویسی دارد تا انتهای این مطلب با امضاپلاس همراه باشید.

تایپوگرافی چیست؟

تایپوگرافی که در فارسی به آن “نویسه نگاری” نیز می‌گویند، به نوع خاصی از چیدمان خط گفته می‌شود که قابل چاپ و تکثیر نیز باشد. این هنر جز هنرهای تصویری کاربردی محسوب می‌شود. به بیانی دیگر می‌توان گفت تایپوگرافی شامل نزدیک کردن نوشتار به وجه تصویری آن بوسیله تقویت ویژگی بصری حروف می‌باشد.

این روزها کار چاپ پوسترها، تبلیغات و موارد این چنینی را تایپوگرافی‌ها انجام می‌دهند. باتوجه به اینکه از تایپوگرافی در زمینه‌های اطلاع رسانی و تبلیغات استفاده می‌کنند، خوانا بودن در این هنر اهمیت بسیار زیادی دارد. این درحالیست که در خوشنویسی زیبایی از اولویت بیشتری برخوردار است.

با گسترش تایپوگرافی که اولین تلاش آن این است که نوشته را به تصویر نزدیک کند، بسیاری از افراد این هنر را با “کالیگرافی”، “خط نگاره” و حتی “طراحی حروف” اشتباه می‌گیرند. درحالیکه تایپوگرافی یک هنر گرافیکی تشکیل شده از حروف است که در آن بوسیله فونت‌های موجود و با کمک طراحی گرافیکی می‌توان ویژگی‌های بصری مختلفی از حروف را به تصویر کشید. طراحی حروف به این معنی است که بتوانید الفبایی را طراحی کنید که قابلیت تایپ شدن در حالت‌های گوناگون را داشته باشد.

هدف تایپوگرافی چیست

تمامی شاخه‌های هنری اهدافی را دنبال می‌کنند و تایپوگرافی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در دنیای سنتی از خط انتظار می‌رفت که بتواند به آسان‌ترین و خواناترین شکل ممکن مفهوم و هدف خود را به خواننده برساند و او بتواند با اولین نگاه معنا و مفهوم نوشته را دریابد. هنرمندان توانستند با استفاده از نوآوری و همچنین تغییر شکل در حروف درکنار اغراق و ساده سازی حروف، زیبایی بصری را به تصویر بکشند.

تغییر و تحولات فرمی خط در ایران با روزنامه شروع شد. خوش نویسان در آن زمان مسئولیت طراحی عنوان نشریات را برعهده داشتند و به این ترتیب به مرور دریافتند که برای طراحی عنوان‌ها باید به فکر طراحی یک زبان بصری جدید باشند. در پی این تصمیم آن‌ها تصمیم گرفتند از خطوطی مانند طغری و نستعلیق برای نوشتن عنوان استفاده کنند. البته در دوره‌های مختلف خوشنویسی، طراحی عنوان نوعی ویترین و نمایانگر فضا و روحیه مطلب به حساب می‌آمده و همواره به آن توجه خاصی شده است. درحالیکه این مسئله در سال‌های اخیر اهمیت سابق خود را از دست داده است.

مهمترین هدف تایپوگرافی افزایش سرعت ارسال پیام و مفهوم و قابلیت برقراری ارتباط به روش بصری است. درواقع این طرز فکر که تایپوگرافی فقط حروف را به شکل درهم روی کاغذ قرار می‌دهد به هیچ‌عنون درست نیست. بلکه تایپوگرافی به کشف مفهوم ارزش‌های بصری حروف در جهت بیان یک مفهوم می‌پردازد. درواقع موضوعی که این روزها کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد میزان هماهنگی موضوع و حروف است. درحالیکه اگر موضوع و حروف با یکدیگر هماهنگ باشند، درک مفهوم مطلب بسیار سریع‌تر و راحت‌تر انجام خواهد گرفت.

به این نکته بسیار مهم دقت داشته باشید که تایپوگرافی تنها جا به جا کردن خط کرسی حروف نیست بلکه باید به ظرفیت‌های حروف فارسی نیز توجه کافی داشته باشد. برخلاف حروف لاتین، حروف فارسی این قابلیت را دارند که بصورت کشیده نوشته شوند و یا بین آن‌ها فاصله وجود داشته باشد بدون اینکه خوانایی خود را از دست بدهند. به همین دلیل به راحتی می‌توان فرم‌های منحصربفردی از حروف را با ترکیبی از خوشنویسی و فونت‌های دیگر ابداع کرد.

درواقع در تایپوگرافی حروف الفبا چیزی بیشتر از بار معنایی را به دوش می‌کشند و نمایانگر بار فرهنگی و عاطفی نیز می‌باشند. دقیقا به همین دلیل است که استفاده از آن در طراحی پوستر، جلد کتب، نوشتن عنوان فیلم‌ها و … بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

تایپوگرافی و ارتباط آن با خوشنویسی

تایپوگرافی و خوشنویسی مرزهای مشترک بسیار زیادی با یکدیگر دارند و به همین دلیل تفکیک این دو از یکدیگر بخصوص زمانی که صحبت از خوشنویسی کاربردی و امروزی باشد بسیار دشوار می‌شود. بسیاری از افراد معتقدند خوشنویسی خود نوعی تایپوگرافی محسوب می‌شود؛ چراکه خوشنویسی سعی می‌کند با ایجاد ترکیب خاصی از حروف اثری با ارزش‌های زیبا شناختی خلق کند. این در حالی است که گرافیست نیز چنین نگرشی نسبت به کار خود دارد.

برخی معتقدند به دلیل ماهیت کاربردی و صنعتی تایپوگرافی نباید آن را با خوشنویسی که ماهیتی تزئینی و زیبا شناختی دارد یکی دانست. گروهی دیگر نیز معتقدند که خوشنویسی و تایپوگرافی نکات مشترک بسیار زیادی دارند که باعث کنار هم نگه داشتن این دو می‌شود.

سخن پایانی

در این مطلب با بررسی معنا و مفهوم تایپوگرافی چیست نتیجه گرفتیم که تایپوگرافی به عنوان هنری که می‌تواند در سریعترین زمان ممکن معنا و مفهوم را منتقل کند باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد. این هنر می‌تواند ارتباط مستقیمی با فرهنگ و تاریخ یک ملت داشته باشد و به همین دلیل بهتر است در ابعاد کشوری و باعنوان تایپوگرافی ایرانی بررسی شود تا بتوان آن را از نمونه‌های غربی جدا کرد.

با تشکر ازاینکه تا این بخش از مطلب همراه ما بودید، توجه داشته باشید که شما می‌توانید برای آشنایی بیشتر با ابعاد مختلف خوشنویسی و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به وبلاگ امضاپلاس مراجعه کنید.

به‌نظر شما تایپوگرافی در چه کارهای دیگری می‌تواند بیشتر مورد استفاده قرار گیرد؟